Palui Jadi Gait
Musim rami turis datang ka banua, di kampung Palui taumpat jadi wadah nang dituju oleh bubuhan bule nang handak malihat banua ini.
Di kampung sudah babagi gawi, tamasuk bubuhan Palui. Kalu uang wayah ngini disambat gait nang maantarakan turis balilihat. Salain jadi panunjuk jalan, gait harus tahu kisah jua. Palui sudah biasa maantarakan bubuhan turis bapatualang, bajalan ka hutan, ka banyu tajun sampai barakit. Maklum Palui harat lawan gawian macam itu.
Sakali ini Palui maantarakan bubuhan turis matan Inggeris nang awaknya bule bule tinggi basar. Di tangah jalan, panarjamah batakun lawan Palui manarusakan tatakunan bubuhan turis tadi.
“Mister Palui, bisalah sampiyan mangisahakan asal muasal ngaran Loksado ngitu?” ujar panarjamah tadi batakun.
“O… tahu banar! jawab Palui, biar sabujurnya inya rarawaian ingat kisah itu, tapi indah supan tapaksa bapadah panahunya.
“Kaya ini, Loksado kalau ujar urang bahari artinya guntungnya bubuhan sado. Guntung itu talaga atawa danau. Lalu sado itu binatang bisa jua disambat gubang. Jadi Loksado itu talaga wadah gubang banginum atawa bamandi mandi,” ujar Palui.

“Apa itu gudang,” saikung turis batakun.
“Bah dasar talinga suliwang, gubang lain gudang. Gubang ngitu binatang nang bisa bakantut. Kantutnya bisa babau baminggu-minggu kada mau hilang baunya.
“Itu bagus, saya mau…….!” ujar turis limbah mandangar panjalasan Palui.
“Itu bagus, sabab minyak harum nang paling harat paling-paling tahan sahari. Kalau bau itu barikit saminggu maka itu harat,” ujar saikung turis.
“Ooo….. jadi tuan tuan mau,” ujar Palui mahuhulut.
Rupanya bubuhan turis tadi dasar handak mancari sado atawa gubang. Cinik Palui mamikirakan, sabab wayah ini ngalih mancari binatang tadi. Paling paling kalu kabalujuran bisa tacium kantutnya haja, tagal kada talihat binatangnya.
Pas Palui bapasan lawan bubuhan dangsanak di kampung inya batakun dimana tadih sarangnya si gubang.
itu nah di luang di pinggir batu gunung sana,” ujar nang tuha manjalasakan.
Bubuhan turis kada sabaran handak banar malihat binatang nang harat banar baunya. Lalu ai barataan manuju ka luang di pinggir batu gunung nang ditunjukakan oleh nang tuha tadi. Bubuhannya bujur mandangar di dalam luang tadi bunyi karisikan gubang.
“Saya mau lihat, mau tangkap itu binatang. Bagaimana caranya supaya dia keluar,” ujar saikung turis nang kahandakan banar manangkap gubang.
“Ngalih tuan ai, ujar Palui.
“Ah…. harus bisa. Indonesia kaya binatang, banyak macamnya. kita harus bisa tangkap.”
“Kalau begitu, silakah masuk luang, tangkap itu gubang,” ujar Palui sambil manahani tatawa, sabab tahu cagar kaya apa bila masuk luang gubang.
Bubuhan turis mandangar boleh masuk, barabut tuju ka luang gubang. Tapi kada lawas lalu ai bubuhannya takuciak, sabab pas waktu ada nang mangacak gubang di luang lalu ai pussss…… gubang tadi bakantut. Baunya ngaran kantut gubang, kada katulungan. Barikit baunya ka baju, awak wan ada jua nang pas kana muhanya.

“Wala….wala….. mampus….mampus…..” ujar turis turis tadi taimbai.
“Indonesia betul betul kaya binatang yang aneh-aneh.” ujar turis tadi mamuji tapi muhanya takurasam sambil mamicik ka hidung manahani bau kantut gubang.
“Nah….. nang kaya apa haratnya, canggihnya bangsa ikam, kalah jua ai lawan kantut gubang!” ujar Palui dalam hati.